Դիանա ԲԱԼԱՍԱՆՅԱՆ. Վարդուհին

1944-ին Եղեգնաձորի թիվ 2 մանկատանը դաստիարակչուհի էի:

Մայիսյան առավոտ էր, երբ մանկատան աստիճանների վրա տեսա մոտ չորս տարեկան մի աղջնակի: Նրան թողել էին ու հեռացել: Դժվար տարիներ էին. պատահում էին և նման դեպքեր: Չպարզելով աղջնակի ոչ անունը, ոչ ծննդավայրը և ոչ էլ այլ տվյալներ` նրան ընդունեցինք իմ խումբ: Գունատ էր, հյուծված, ոչ մեկի հետ չէր խոսում: Հագուստները փոխեցի, կերակրեցի, և նա քնեց: Այն պատուհանից, որի մոտ նրա մահճակալն էր, երևում էին այգում դեռ նոր ծաղկած կոկոն վարդերը. հենց այդ պատճառով էլ նորեկի անունը դրեցինք Վարդուհի:
Իմ խմբում տարօրինակ պահվածքով մի աղջիկ կար, անունը` Արևիկ: Նա գիշերները ելնում էր անկողնուց և երեխաների ձեռքերը համբուրում: Արթուն մնացած երեխաներն սկսել էին վախենալ, ուստի, տնօրենի կարգադրությամբ, գիշերային հերթապահություն սահմանեցինք:
Այդ գիշեր էլ Արևիկը տեղից վեր կացավ, սովորականի պես շրջեց շենքում, համբուրեց մի քանիսի ձեռքերը, ապա, մոտենալով անծանոթ աղջկան, բռնեց նրա ձեռքը:
Ես արթուն հերթապահում էի, և թվում էր, թե փոքրիկի ձեռքն է համբուրում, սակայն, ըստ երևույթին, ուժեղ կծեց: Վարդուհին ցավից ճչաց և վեր թռավ` փորձելով ձեռքն ազատել: Բայց Արևիկը մատն ատամներով սեղմել էր և բաց չէր թողնում: Վազելով մոտեցա, բայց արդեն ուշ էր: Արևիկն ինքնուրույն արթնացավ և հանգիստ, կարծես ոչինչ չէր եղել, գնաց ու պառկեց: «Զոհի» աջ ցուցամատից արնահոսություն էր սկսվել: Ձեռքը փաթաթելով` հասցրինք հիվանդանոց: Բուժվելուց հետո նա վերադարձավ ցուցամատի ծայրը կտրված:
Այդ դեպքից հետո Արևիկին տեղափոխեցին Երևան` լուսնոտությունը բուժելու:
1948-ին մեր մանկատունը փակվեց, և երեխաներին բաժանեցին տարբեր մանկատների վրա: Հետագայում ինչպես դասավորվեց նրանցից յուրաքանչյուրի ճակատագիրը, ոչինչ չիմացա:
…1980 թվականն էր: Տասներորդ դասարանի դասղեկ էի և գարնանային արձակուրդներին աշակերտներին էքսկուրսիա էի տարել Ալավերդի:
Ստացվեց այնպես, որ ստիպված էինք գիշերելու հյուրանոցում: Այնտեղ նկատեցի, որ մեր փաստաթղթերը ձևակերպող աշխատակցուհու աջ ցուցամատի ծայրը չկա: Անմիջապես հիշեցի մանկատան Վարդուհուն և կնոջը խնդրեցի պատմել իր մասին: Իմանալով, որ Եղեգնաձորից ենք, ջերմությամբ էր լցվել մեր հանդեպ և, բոլորին տեղավորելուց հետո, ինձ հրավիրեց իր սենյակ:
-Քիչ բան եմ հիշում իմ մանկությունից: Եղել եմ Միկոյանի (Եղեգնաձորի նախկին անվանումը) մանկատանը, որի սաներից մեկը, մի լուսնոտ աղջիկ, մատս կծելով կտրեց: Յոթ տարեկան եմ եղել, երբ ինձ բերել են Երևանի մանկատուն, ապա որդեգրվել եմ, հետագա կյանքս հաջող է դասավորվել: Ամուսնացած եմ, երեք երեխա ունեմ:
-Իսկ ո՞ւմ ես հիշում ձեր մանկատնից,- անհամբեր հարցրի ես:
-Հիշում եմ կապուտաչյա դաստիարակչուհուն. խմբում ամենափոքրը ես էի, ինձ շատ էր սիրում, խնամում էր մոր պես:
-Հիմա կհիշե՞ս նրան,- այլևս չկարողացա զսպել ինձ:
-Չգիտեմ, ամեն ինչ մոռացել եմ, միայն կապույտ աչքերն եմ հիշում:
Ես գրկեցի նրան, շոյեցի կտրված մատը և լաց լինելով ասացի.
-Դու մեր մանկատան, իմ խմբի Վարդուհին ես:
Նա հիշեց իր մոռացված անունը, հիշեց ինձ և գրկիս մեջ հեկեկաց, ինչպես փոքրիկ աղջնակ, որը գտնում է կորած մորը: Չգիտեի` ինչպես հանգստացնեմ նրան. արդյո՞ք նույն կերպ, ինչպես մոտ 35 տարի առաջ, երբ դեռ անանուն աղջնակ էր, ու, որպես վարդի մատ, դեռ չէր կպել հողին:
Մեր զրույցը շարունակվեց մինչև լուսաբաց: Հրաժեշտի պահին համբուրեց այդ պատմությունից արդեն հուզված երեխաներին, որոնք աննկատ շրջապատել էին մեզ, և որոնցից, ի՞նչ իմանար, գուցե մեկի հորաքույրը կամ մորաքույրն էր:
Մեր ավտոբուսը հեռացավ հյուրանոցից, իսկ ես այդպես էլ որևէ մխիթարական խոսք չգտա նրան ասելու:

Մեկնաբանություններ